Eserlere Göre Listeleme

Amerika Birleşik Devletleri’nin en gözde yazarlarından biri olan Review of Review’dan, Albert Shaw, bu eserin ilk parçasını İngilizce metninden okuduğu vakit kitabı telif edenden yirminci asrın Robinson Crusoe’si diye bahisle bu hikâyede en çekici ve en tehlikeli ne varsa onlar üzerine dikkati celbetti.” Biz ona yirminci asrın Evliya Çelebi'si diyebiliriz! Anlattığı maceralar hakikatin kendisi olarak coğrafya ve tarihin yardımcısı niteliğindedir. Yazar, "Hayvanlar, İnsanlar ve Tanrılar" da 1917'de Rusya'da gerçekleşen Ekim Devrimi sonrasında, Bolşeviklerden kaçışı sırasında yaşadığı ölüm kalım mücadelesini, Sibirya’nın uçsuz bucaksız ormanlarında bin bir mücadele içinde geçen bir hayatı anlatmaktadır. Asya'nın çetin ve acımasız doğa koşulları, Moğolistan bozkırlarından çetin ve esrarlı Tibet'e seyahati, birbirine benzeyen ve hiç benzemeyen dinler, cemiyetler, adetler ve gelenekler… “Devirler, insanlar ve hadiseler vardır ki yalnız tarih bunlar hakkında kesin bir hüküm verebilir. Muassırı ve şahitler sadece gördüklerini ve işittiklerini yazabilirler. Bizzat hakikat bunu ister.”

Köpeğinizin sadece üç harf vasıtasıyla mı konuştuğunu zannediyorsunuz? Kediniz sizinle farklı, diğer kedilerle farklı bir dilde mi konuşuyor? Düşündüğünüzden daha gelişmiş ve karmaşık dil ve lehçelerde konuşan hayvanlar; sohbet eder, dedikodu yapar, ağıt yakar ve kafiye arar. Yunuslar birbirlerini isimleriyle çağırır. Çift dilli leyleklere sıklıkla rastlarız. İnsan Hearne ve köpek Salty şakalaşır, border collie Chaser 1022 nesnenin adını ezbere söyler, dahi at Hans insanların davranışlarını gözleyerek onları kandırır, filler ve zürafalar yas tutar, renkler papağan balıkları için dilbilgisi demektir, evinde kedi besleyen goril Koko kedisini ismiyle çağırır. Bu hayvanlar istisna değil. Ortak yaşamlarla gitgide büyüyen diyaloglar insan-hayvan hiyerarşisi anlayışında kökten bir değişimi gerektiriyor. Hayvanlar Konuşa Konuşa; hayvanların kültürlerini ve dillerini tanımak isteyen insanın mevcut bakışını temelden sorgulayan bir devrimi müjdeliyor.

"Bilimsel araştırmalara göre, suçluların yüzde sekseninin, çocuklarında hayvanlara eziyet edenler arasından çıktığı anlaşılmıştır. Öyleyse, topluma yararlı kişiler olarak yetişmeleri için, çocuklarımıza hayvan sevmeyi, hayvanlara sevecen davranmayı öğretmeliyiz. Hayvanlara acıyanlar, hayvanları sevenler, insanlara da duygulu davranır, güçsüzleri korur, acı çekenlere yardım ederler. Hayvana bakan çocuklarda, kendine güven, sorum duyguları gelişir. Salt çocuklar, gençler okusunlar diye yazmadım derlediğim bu yazıları. Ama daha çok onların okumalarını diliyor gönlüm.

Politik, oyunbaz, alet yapan, konuşan, bilen insan tanımlamalarının ortak endişesi, insanı diğer hayvanlardan ayıran özelliği bulmaktır. Peki insanın içindeki hayvan(lar) ve hayvanın içindeki insan(lar)dan bahsetmek bu kadar imkansız mıdır? Uzun yıllarını iktidar ilişkileri ve kitlelerin davranış biçimleri üzerine düşünerek geçiren Elias Canetti için insanlarla hayvanların ilişkileri ve bunların geçirgenliği her zaman ilham kaynağı olmuştur. Ancak Nobel ödüllü yazar bu defa, hayatı boyunca hayvanlara, ama en çok da onların insanlarla arasındaki hiyerarşik ilişkiye dair tuttuğu notlar, aforizmalar, anılar, otobiyografik ögeler taşıyan kısa ancak çarpıcı öykülerle "türcülüğün" kalbine adeta bıçak saplıyor. Canetti vahşi ve evcil insan, kılık değiştiren hayvan öyküleriyle metamorfoz hikayelerinin bir araya geldiği Hayvanlar Üzerine'de insan-hayvan, av-avcı, yetişkin-çocuk, efendi-köle gibi tahakküme dayalı ilişkileri tersyüz ederek adeta bir kıyamet sonrası atmosferi yaratıyor. Canetti yadırgatıcı ancak şiirsel diliyle insanın içindeki hayvanlara özgü vahşetin peşinde...