Eserlere Göre Listeleme

Sıradan bir günde, herşeyin olması gerektiği gibi olduğu bir anda inanılmaz bir olay yaşanır. Yan yana gelen iki trende ancak korku filmlerinde rastlanacak türden bir cinayet vakası yaşanmaktadır. Ve tüm bunların tek tanığı bir kadındır. Elspeth çaresizlik içinde baktığı vagonun penceresinden bir adamın bir kadının boğazını hunharca sıktığını görür. Zavallı kadının bir süre sonra cansız bedeni yere yığılır ve o anda tren hareket eder. Bu düğümü çözebilecek tek kişi Jane Marple' dan başkası değildir. Ve belki de Elspeth' e inanacak tek kişi... Çünkü ortada ne şüpheli, ne başka tanık, ne de ceset vardır. "Bu romanı okurken bir an bile sıkılmayacaksınız." - The Times-

1789 Fransız İhtilali Tarihi Alfred Soboul

Edebiyat her dönem toplumsal altüst oluşlarda tanıklık yaparak, tarihin ve kamunun vicdanı olmuştur. Edebiyatçılar, tabi ruhunu şeytana satmayan edebiyatçılar, resmi tarihin tahrif ettiği ya da yok saydığı hakikatleri kamuya -farklı biçemlerle, akımlarla- kimi zaman açık, kimi zaman da metaforlarla- duyurmuşlardır. Sanat özü gereği muhaliftir. Sanatçıların da duyargaları açıktır. Gerçekleri görüp gözlemleyip harmanlarlar, sonra onları ses, nota, heykel, fotoğraf, şiir, öykü, roman halinde değiştirip, dönüştürüp estetize edip sunarlar. Kapitalizm maske değiştirdi ama onun insanlığa ve doğaya saldırısı sürüyor. Savaşlar, işgaller, sömürü ve daha çok kar için doğanın katledilmesi sürüyor. İnsanların büyük çoğunluğunda "Başka bir dünya mümkün" diyecek umut ve ütopya kalmadı. Bu umudu ve ütopyayı besleyenler de azınlığa düştü. Ve onların da birçoğu zindanda. O nedenle şimdilerde, "Hala mı toplumcu edebiyat" diye burun kıvıran "eleştirmenler" çoğaldı. Sanki dünyada emek, sanki dünyada sınıflar, sanki iş cinayetleri, sanki bunlara itiraz eden muhaliflerin varlığı ve onların uğradığı zulüm ortadan kalkmış gibi. Soma katliamı unutanlara emek meselesini yeniden anımsattı. Elbette sanatçı estetiğin-güzelliğin peşinden koşar ama bu serüvende sıklıkla ayağına acı taşları takılır. Eğilip alırsa eli, almazsa vicdanı kanar. Peki, ne yapar duyarlı sanatçılar? Susarlar mı? O acı taşlarını görmezden mi gelirler? Hayır. Yazmaya, çizmeye, yontmaya, söylemeye, fotoğraflamaya, oynamaya devam ederler. Bertolt Brecht'in ifadesiyle söylersem: "Karanlık zamanlarda Şarkı da söylenecek mi? Elbette, şarkı da söylenecek Karanlık zamanları anlatan." İşte Ömer Leventoğlu'nun editörlüğünde hazırlanan bu kitapta yer alan "Maden" konulu öyküler ve resimler yazarların-çizerlerin karanlık zamanları betimlemesidir. Bu eserler yarına kalacak, gelecekte karartılmaya-unutturulmaya çalışılacak iş cinayetlerini yeniden yeniden hatırlatacaktır. Kitabın editörü Ömer Leventoğlu'nun önsözünde altını çizdiği gibi: "Türkiye, 'maden kazaları' bakımından dünyanın en kötü sicilli ülkelerinin başında geliyor. Her yıl insan hayatının hiçe sayıldığını yeniden ve yeniden idrak etmemizi sağlayan facialarda can kaybediyoruz. Bu kitabın, can kayıplarına karşı toplumsal bilincimize bir katre de olsa duyarlılık getireceğini umuyorum."

18. yüzyıl Osmanlı toplumu için ekonomik, toplumsal ve siyasal bunalımın derinleştiği dönem demektir. Artık fetihler çağı çoktan geride kalmış, doğuda ve batıda birbiri ardınca gelen savaşlar toplumun gücünü iyice zayıflatmıştır. Klasik dönemdeki yapısı büyük ölçüde çözülen toprak düzeni kentlere göçü arttırdığı gibi tarımsal üretimde de büyük düşüşlere yolaçmıştır. Bunun sonucunda ortaya çıkan fiyat enflasyonu toplumu derinden etkilemiş, kentlerin iş güç düzeni altüst olmuş, güvenlik büyük bir sorun haline dönüşmüştür. İşte Yücel Özkaya'nın çalışması bu sancılı ortamı olanca çıplaklığıyla betimliyor. Merkezdeki ve özellikle taşradaki devlet kurumlarındaki bozulmayı, devlet-halk ilişkilerinde gittikçe derinleşen güvensizliği, bu gelişmelerin yarattığı ayânlık kurumunu, ekonomik ve toplumsal ortamın nasıl ve ne ölçüde değişime uğradığını birinci el kaynaklardan izlememizi sağlıyor, bunalımın geniş bir panoramasını gözler önüne seriyor.