Osmanlı Mirasından Cumhuriyet Türkiyesi'ne İlber Ortaylı ile Konuşmalar

"Biz bize benzeriz" diye sanki dünyayla ilgisiz bir adada yaşıyormuşuz gibi, kendi 'meziyetlerimize' hayran, 'kusurlarımıza' düşman; yahut mucizevi adamlarla hainler arasında nöbet geçiren bir halet-i ruhiye ile ne dünü ne bugünü anlayabiliriz. Böyle bakarsak, tarihimiz birdenbire ak-kara bloklarına tasnif edilir. M. Şemseddin'in deyimiyle "Zulmetten Nura" geçiş, Cumhuriyet'le birlikte "karanlıktan aydınlığa, ümmetten ulusa geçiş" oluverir. Osmanlı kimimize tümüyle iyi, kimimize tümüyle kötü görünür... Halbuki "iyi" ve "kötü" kavramları da tarihin dönemlerine göre değişmez mi? Bu kafa karışıklığa bizi tarih etrafında keskin ideolojik kavgalara, tarihin bugünkü değerlerle veya bugünün de tarihi değerlerle yargılanması gibi zihin çarpıklıklarına götürür. Ortaylı ise, Osmanlı'nın falanca kurumunu veya davranışını anlatırken hemen Roma'dan, Bizans'tan, Sasani, Emevi; Abbasi veya Avusturya-Macaristan İmparatorluklarından örnekler verir. Benzerlikleri ve farklılıkları birlikte düşünmemizi sağlar... Böylece kafamızda "imparatorluk", "zaman", "sosyal ve ekonomik yapı", kültürel yapı" gibi kavramlar oluşur. Konu daha ilgi çekici hale gelir, bakış açımız genişler... Taha Akyol