Divanü Lügat-it-türk Tercümesi Cilt2

1072 senesinde yazımına başlanan Kitâbu Dîvani Lugât'it-Türk, "cömertlikte eli açık, ihsanda merhametli Allah'a hamdolsun. ...İmdi, kul Mahmud ibn el-Hüseyin ibn Muhammed el-Kâşgarî der ki.." sözleriyle açılır. Asya içlerinden Anadolu'ya kadar uzanan coğrafyada dağınık biçimde yaşayan ve gün geçtikçe dünya sahnesinde etkilerini arttıran Türklerin kim olduğu sorusuna bir yanıt olarak yazılan kitap, tüm Türk lehçelerini bir araya getirmek amacıyla çıktığı yolda, Türklerin yaşayışlarının, inançlarının, mitlerinin ve tarihlerinin tanığı olmuştur. Sayıları "sadece Cenab-ı Hak tarafından bilinebilecek" bu Türk kavimlerinin, alt-kavimlerin, kollar ve ailelerinin kullandıkları sözcükler ve dillerini inşa ettikleri kurallar ve ilkeler, Arapça sözlüklerdeki tertip çerçevesinde aktarılmıştır. Kaşgarlı Mahmud'un özgün eseri, Arapça dilbilgisine ait sözcük özellikleri uyarınca sınırları çizilmiş sekiz kitaptan oluşur. Her kitap, sözcüğün içerdiği harf sayısına/niteliğine göre kurulan çeşitli vezinlerle belirlenen alt bölümlere ayrılmıştır. Sözcükler bu bölümler boyunca sıralanır ve dilbilgisi açıklamaları bu alt bölümlerin nitelikleri uyarınca ve-kitabın başındaki tanıtım bölümü hariç-yeri geldiğinde verilir. Eserin en mükemmel çevirisi olan ve Türk Dil Kurumu tarafından 1939-1941yıllarında yayınlanan Besim Atalay'ın 3 ciltlik "Tercüme"si, eksiksiz ve yöntemli bir çalışmanın eseridir. Bunu izleyen "Tıpkıbasım"(1942) ve "Dizin" (1943) ile 5 cilt olan bu dev çalışma,üzerinden geçen uzun yıllarda yapılan diğer çalışmalara esaslı bir temel olmuştur. 1982'de Şinasi Tekin-Gönül Tekin editörlüğünde hazırlanan, Robert Dankoff/James Kelly ortak çalışması "Compendium of the Turkic Dialects" yayınlanır. Bu, önceki "Divan.." çalışmalarını bir potada eriten görkemli bir eserdir. Bu esere ve Besim Atalay "Tercüme"sine dayanarak; çeviri, uyarlama ve düzenlemesini Seçkin Erdi- Serap Tuğba Yurteser'in yaptığı "Divanü Lugat'it-Türk" Kabalcı Yayınevi tarafından,2005'de, tek cilt iki bölüm halinde yayınlanır. 1. Bölümde, Kaşgarlı Mahmud'un 8 kitaptan oluşan özgün elyazmasındaki sıralamaları ile dilbilgisi kuralları ve açıklamaları, beraberindeki madde başları olan sözcükler (sözlük anlamları verilmeden) topluca yer almıştır. 2.Bölümde, çağdaş bir sözlük görünümünde, madde başları olan sözcükler ve anlamları A'dan Z'ye sıralanmaktadır. Kabalcı edisyonunun 1.Bölümünün, Besim Atalay "Tercüme"si Cilt-2'ye tekabül eden, 54-92 sayfaları, Ek-2 olarak bu kitabın sonunda seslendirilmiştir. "Divanü Lugat-it-Türk bir hazinedir." Besim Atalay.