Anadolu Sahası Türk Halk Masallarında Fiziksel Engellilik

Sözlü halk anlatılarının en yaygın olanlarından masal, kısaca dinleyenleri inandırma gayesi gütmeyen ve onların hoş vakit geçirmesi için anlatılan bir tür olarak tanımlanabilir. Toplumun içinde tarih öncesi dönemlerden itibaren teşekkül eden masallarda dilin zenginlikleri ile birlikte toplumun bir yansıması da görülmektedir. Dolayısıyla toplumun bir parçasını oluşturan kör, sağır ve dilsiz gibi engellilerin masallarda da yer alabilmesi tabii bir olgudur. Bu çalışmada Anadolu sahasındaki halk masallarında yer alan engelli tiplerin belirlenmesi, sınıflandırılması ve işlevlerinin ortaya konmasının yanı sıra engelli araştırmalarının bir ayağını halk edebiyatına dayandırmak amaçlanmıştır. Son yıllarda sakatlık çalışmaları alanında yapılan araştırmalarda artış gözlemlenmekle birlikte engelli tiplerin masallarda nasıl yer bulduğu göz ardı edilmiş, tezlerde ise herhangi bir çalışmaya tesadüf edilememiştir. Bu sebeple masallarda engellilik konusunda önemli bir eksikliği gidereceğini düşündüğümüz çalışmamız hazırlanmıştır. Giriş dışında üç bölüm ve sonuçtan oluşan çalışmamızın giriş bölümünde araştırmamızın amacı, yöntemi, kapsamı ve sınırlılıkları üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde ise masal hakkında genel bilgiler verildikten sonra masalın diğer halk anlatılarıyla olan ilişkisi ile masal sınıflandırmaları ve masallarda engellilik alanında yapılan çalışmalara değinilmiştir. Çalışmamızın ikinci bölümünde engellilik tanımları ile engellilik modelleri üzerinde durulmuş, masal dışındaki fkra, halk hikâyesi, efsane gibi halk anlatılarında yer alan engelli tipler örneklendirilmiştir. Üçüncü bölümde ise Anadolu halk sahası masallarında tespit edilen engelli tipler kendi arasında sınıflandırılarak kapsamlı bir şekilde değerlendirilmiştir. Sonuç ve değerlendirme kısmında da tespit edilen engelli tiplerin işlevlerinden hareketle toplumun engellilere olan bakış açısı yorumlanmaya çalışılmıştır. Metin tahlil yönteminin kullanıldığı bu çalışmada sadece fiziksel engellilere (kör, sağır, dilsiz, topal, çolak, kambur, kel, köse, cüce) yer verilmiş; zihinsel engelliler çalışmanın dışında bırakılmıştır.